Kako starimo, tijelo se mijenja i postaje manje otporno i slabije. Gubimo kalcijum iz kostiju, hrskavicu, hijaluronsku kiselinu, kolagen. Kod muškaraca se dešava još nešto – gube svoje Y hromosome, što se znalo neko vrijeme, ali se nisu znali efekti ovog gubljenja – da to ima odraza na zdravlje muškaraca.

Dakle, žene imaju dva X hromosoma, a muškarci jedan X i jedan Y hromosom. Ovo su spolni hromosomi jer određuju spol – ostale hromosome, njih 22 para, zovemo autosomi.

Međutim, Y hromosom je fragilniji, slabiji, manje stabilan. Njemu nedostaju neki geni, ima svega 71 gen, što je čudno jer ovaj hromoson je macho-determinanta, prati ga glas da je muževan… a ustvari je jako, jako nestabilan i slabašan. Također, zbog nedostatka drugog X hromosoma, nasljedne bolesti koje se prenose genima smještenim na spolnim hromosomima često su izraženije, češće kod muškaraca. Jer ako žena ima jednu verziju gena koja je povezana s poremećajem, često druga verzija može biti normalna, pa se bolest ne iskaže, ukoliko je u pitanju recesivno nasljeđivane bolesti.

Sad je otkriveno nešto novo i nemalo šokantno: miševi kojima je metodama genetičkog editovanja uklonjen Y hromosom iz ćelija umirali su prije njihovih srodnika koji su imali Y hromosom. Srca životinja bez Y hromosoma su postajala bolesnija, manje funkcionalna i to bi uzrokovalo raniju smrt. To je možda i razlog zašto muškarci žive u prosjeku 5 godina manje nego žene. Ili bar jedan od razloga.

Naime, kako muškarci stare, gube svoj Y hromosom, prvenstveno u krvnim ćelijama. To se naziva mozaički gubitak Y hromosoma u krvi (mosaic loss of Y chromosome in blood – mLOY). Dakle ovaj nestanak Y hromosoma ne dešava se odjednom i nije u svim ćelijama, nego se javlja po principu slučajnosti, tu i tamo, posebno u ćelijama krvi. Poznato je da se hematopoetski (hematopoeza je proces nastanka i diferencijacije krvnih ćelija) mLOY povećava s godinama i usljed upotrebe duhana, a može se otkriti u 40% 70-godišnjih muškaraca i 57% 93-godišnjih muškaraca, ovisno o metodi mjerenja.

Gubitak ovog hromosoma ne sprječava ćelije da se dijele ali ima druge efekte po cjelokupnu fiziologiju. Utvrđeno je da muškarci s mLOY žive kraće od muškaraca bez mLOY, a smatra se da su skloniji Alzheimerovoj bolesti, čvrstim tumorima poput raka prostate i debelog crijeva te srčanim i moždanim udarima.

Japansko-američki tim naučnika, predvođen s dr Soichi Sano objavio je u julu 2022. rad u Science pod nazivom „Hematopoietic loss of Y chromosome leads to cardiac fibrosis and heart failure mortality“ analizirali su podatke sudionika UK Biobank kako bi odredili statistički odnos između mLOY i zatajenja srca.

Tim je utvrdio da muškarci koji su izgubili Y hromosom iz najmanje 40% svojih bijelih krvnih zrnaca imaju 31% veću vjerojatnost da će umrijeti od bolesti krvožilnog sistema od onih u kojih je Y hromosoma bilo više. Kada su raščlanili uzroke smrti koji su bili u korelaciji s nedostatkom Y hromosoma, identificirali su nekoliko srčanih stanja, uključujući zatajenje srca.

Da bi provjerili šta se zaista događa organizmu koji gubi Y hromosome, pomoću CRISPR-Cas9 alata za editovanje gena su izbrisali Y hromosom iz ćelija koštane srži miša i zatim ubacili promijenjene ćelije u mlade mužjake miševa kojima je koštana srž bila uklonjena. Zamjena je uklonila Y hromosom s 49%- 81% bijelih krvnih zrnaca – što je otprilike isti postotak kao kod mnogih ljudi s gubitkom Y-hromosoma. 37 kontrolnih miševa za ovaj eksperiment također je primilo transplantaciju koštane srži, ali su zadržali Y hromosom.

Gotovo 2 godine istraživači su pratili obje skupine životinja. Miševi bez Y hromosoma imali su veću vjerovatnost da će umrijeti tokom tog razdoblja—samo oko 40% ovih miševa preživjelo je 600 dana nakon transplantacije, naspram oko 60% kontrolnih miševa.

Miševi koji su izgubili Y hromosome su imali slabije srce usljed fibroze, koja je dovodila do slabijih kontrakcija. Međutim, nije uočen gubitak Y hromosoma u mišićnim ćelijama srca. Zapravo makrofagi – vrsta bijelih krvnih stanica – koji su izgubili Y hromosom su ulazili iz krvnih sudova u tkivo srca i tu izazivali fibrozu.

Vjerovatno se slično događa i kod ljudi. Međutim, ne treba tvrditi da žene stare bolje ili da su izdržljivije – niz promjena u trudnoći, porođaj, izloženost žena raznim drugim faktorima također ubrzavaju starenje. Zapravo, oba spola su izložena rizicima, samo su rizici drugačijeg porijekla.