I kod nas bundeve postaju sve popularnije. Da li je uzrok tome popularizacija Halloween ili zdrave hrane, ne mogu sa sigurnošću reći, ali su bundeve i tikve od hrane kojom se tovi stoka postale popularne i vrlo ukusne na menijima, od krem supa, preko slanih pita do kolača. Ovdje, u relativno kratkom postu, zabavićemo se naukom, naročito hemijom bundeva.
Bundeva, Cucurbita pepo, zajedno sa krastavcem/kukumarom, dinjom, lufom, lubenicom, spada u porodicu Cucurbitacea. Postoje i još neke biljke i njihovi plodovi na koje se referiramo kao “bundeve”, a spadaju u istu porodicu, recimo to su Cucurbita argyrosperma i Cucurbita moschata. Ipak, kada kažemo bundeva, mislimo upravo na one velike, okrugle narandžaste plodove, narandžastog usplođa, dok su tikve one malo izduženije, zelenkastog usplođa, a tikvice zelene ili blijedo zelene sa bijelim usplođem. Tu su i nešto manje hokaido tikve, koje su također narandžaste i vrlo ukusne.
Interesantno je da su bundeve porijeklom iz Meksika i tamo su nađeni komadići bundeva od prije 7000-5000 godina p.n.e. Evropljani nisu znali za bundeve (ali ni za kukuruz, grah, papriku, paradajz i krompir) prije otkrića Novog svijeta. Prosto je teško zamilsiti šta su naši preci jeli kada nije bilo pure i krompira.
Dakle, ono što bundevu čini tako specifičnom, jeste njena boja – jarko narandžasta. Ova boja vodi porijeklo od karotenoida, baš kao i narandžasta boja mrkve. Karoteni se u našem organizmu cijepaju i daju vitamin A. U bundevi su prisutni beta kripsoksantin, lutein i zeaksantin te alfa i beta karoten. Sve su to isti pigmenti kojih ima i u paradajzu i u kukuruzu te zapravo u svakom listu, samo što ih prekriva hlorofil. Kada lišće žuti i opada, hlorofil se razgrađuje i ostaju ovi pigmenti žutog lišća.
Različiti aldehidi daju bundevi taj zeljast miris i aromu. Recimo, jedinjenje cis-3 heksen-1-ol te još neka učestvuju u toj aromi. Međutim, miris pečene ili konzervirane bundeve je sasvim nešto drugo. Inače, konzervirana bundeva, koje kod nas nema, uobičajeni je proizvod na policama marketa u SAD i koristi se za izradu slatke i mirisne pite od bundeve, jela koje su određenoj varijaciji, pravili prvi doseljenici u SAD.
Kada smo već kod pite od bundeve ili uopšte kolača od bundeve, koji su donedavno bili nepoznanica u našim krajevima, ali su jako ukusni, taj miris,poznt kao “pupkin spice” nema puno veze sa samom bundevom, nego više ima veze sa mirisom karamela, muškatnog oraščića i cimeta te jedinjenja kakva su cinamalaldehid i eugenol, koji e dodaju u kolače s bundevom.
Izvor:
Zapravo, ova tradicija je prilično mlada.Porijeklo ovog običaja potječe iz irskog mita o Škrtom Jacku, koji je prevario vraga radi vlastite novčane dobiti. Kad je Jack umro, Bog mu nije dopustio da ode u raj, a Đavo ga nije pustio u pakao, pa je Jack osuđen da vječno luta zemljom. U Irskoj su ljudi počeli rezbariti demonska lica od repe kako bi uplašili Jackovu lutajuću dušu. Kad su se irski imigranti preselili u SAD, počeli su rezbariti jack-o’-lanterns od bundeva, jer su one bile autohtone u toj regiji. A i bile su zgodne za rezbarenje, mnogo lakše i ljepše nego repa.
Ali kako su se lampioni povezali s Noći vještica? Noć vještica – Halloween temelji se na keltskom festivalu Samhain, proslavi u staroj Britaniji i Irskoj koja je obilježavala kraj ljeta i početak nove godine 1. novembra. Vjerovalo se da tokom Samhaina duše onih koji su te godine umrli putuju u drugi svijet i da se duše vraćaju da posjete svoje domove.
U 8. vijeku n.e. Rimokatolička crkva je pomaknula Dan Svih svetih, dan kada se slave crkveni sveci, na 1. novembar. To je značilo da je noć Svih svetih (tj. Noć vještica) padala na 31. oktobar. Zadržale su se tradicije iz Samhaina, poput npr. nošenja maske kako bi se sakrili od duša koje lutaju oko vašeg doma.
