“Šume su pluća planete”. Ovo je fraza koju prečesto čujemo, naročito u kontekstu zaštite životne okoline i kada se u nižim razredima djeci objašnjava važnost šuma.
Nažalost, poređenje je apsolutno netačno. Pluća su organ u kojem se vrši razmjena gasova, kisika i ugljičnog dioksida, dok se pravo disanje, proces suprotan od fotosinteze, odvija u svakoj ćeliji našeg organizma i organizma životinja, pa čak i biljaka. Fotosinteza je proces u kojem kisik nastaje kao nusprodukt niza vrlo komplikovanih biohemijskih reakcija u kaskadi.
Ona započinje zahvaljujući jednostavnoj činjenici da foton Sunčeve svjetlosti praktično „izbaci“ jedan elektron iz atoma magnezijuma u hlorofilu biljaka i taj elektron započne čudesan proces.
Šumski ekosistemi, uključujući niz drugih tipova tropskih šuma, mangrova, listopadnih i četinarskih šuma, kakve su tajge, jednostavno nisu „pluća“, i proces čiju važnost neki žele istaknuti ovom sintagmom je nevezan i nema analogiju sa procesom razmjene plinova koji se dešava u plućima. Bar meni – jer čitatelji ovih redova će mi zamjeriti što ne povlačim paralelu između pluća kao organa koji donosi kisik u organizam, te da je to slično onome što rade šume – oslobađaju kisik u atmosferu.
U mojoj glavi pluća su organ za disanje, preciznije razmjenu plinova. Ona omogućavaju trošenje kisika i onda mi oslobađamo ugljendioksid. Upravo ono što je suprotno fotosintezi.
Šume doduše, dišu, noću, kada se odvija proces disanja u biljkama, ali spomenuta analogija koju tako često čujemo nema nikakve veze s pameću. Kroz fotosintezu, drveće oslobađa kisik, ali to nije glavni doprinos šuma. I to je ono na šta želim skrenuti pažnju u ovom tekstu, ma koliko se vi ljutili što kažem da šume nisu pluća planete – šume rade nešto što je još važnije od oslobađanja kisika!
Glavni doprinos drveća i šumskih ekosistema leži u deponovanju ugljikovog dioksida, njegovom “izvlačenju” iz atmosfere. Biljke u fotosintezi ugljik iz ugljičnog dioksida ugrađuju u sebe, a drveće je naročito efikasno u tome. Ugljični dioksid postaje celuloza, ali i niz drugih organskih molekula. Šume su “fabrike za preradu CO2”.
Prestanimo govoriti da su “šume pluća planete” i prestanimo ponavljati takve nebuloze u udžbenicima, svakodnenom govoru, medijima i učiti djecu tome.
