Lord Joseph Lister (Baron Lister, od Lyme Regisa) bio je engleski hirurg i medicinar koji je bio utemeljitelj antiseptičke medicine i pionir u preventivnoj medicini. Pod utjecajem teorije klica Louisa Pasteura, Lister je odlučio takve organizme držati podalje od rana, shvativši da mikroorganizmi uzrokuju infekcije i sepse. 

Rođen je 5. aprila 1827. u West Hamu, Engleska, a preminuo 10. februara 1912. u Kentu.

Rođen je u prilično za to doba obrazovanoj kvekerskoj porodici: otac Joseph Jackson Lister je bio trgovac vinom i naučnik amater, a majka Isabella Harris je radila u školi.

Neki čuveni univerziteti tog toba, poput Oxforda, nisu prihvatali kvekere za studente, pa je Lister studirao na University College London Medical School. I bio je odličan student.

Postao je kućni doktor pri University College Hospital gdje je dobio stipendiju na Royal College of Surgeons. Po savjetu profesora fiziologije Sharpelyja otišao je studirati kod glasovitog hirurga Jamesa Symea u Edinburghu. Lister je napredovao u Edinburgu i oženio se Symeovom najstarijom kćeri, Agnes.

Njegov glavni istraživački interes bila je upala, proces koji se tada smatrao specifičnom bolešću, a ne odgovorom zdravih tkiva na infekciju. Lister je shvatio da upala uzrokuje gubitak vitalnosti. Objavio je 15 radova o djelovanju mišića kože i oka, zgrušavanju krvi i promjenama krvnih žila kod infekcije.

Listerov veliki intelektualni proboj dogodio se kada je, prema savjetu Thomasa Andersona, profesora hemije iz Glasgowa, pročitao Pasteurove radove Recherches sur la putrefaction i pretpostavio da je isti proces koji uzrokuje fermentaciju povezan sa sepsom rane.

Njegova knjiga, O antiseptičkom principu u hirurškoj praksi (1867.), bila je prva rasprava na temu kako mikroorganizmi izazivaju infekcije. Dok je bio u Royal Infirmary u Glasgowu, uveo je upotrebu karbolne kiseline kao dezinficijensa koji se koristi na zavojima, ligaturama, priboru, kao i za izravnu upotrebu na ranama i pranje ruku hirurga. Njegov prvi takav zahvat obavljen je 12. avgusta 1865. 

 

Tada su bolnice bile jako primitivne i prljave, više su ličile na mesnice i postojao je veliki rizik zaraze. Instrumenti su čišćeni samo onda kada su vraćani na police i u torbe. Dakle, s istim nožem je operisano više pacijenata, a najveći domet je bio da se noževi i skalpeli naoštre.

Listerova ideja nije odmah prepoznata: bio je ismijavan i čak proglašavan šarlatanom. Naime, ljekari često nisu pratili njegove originalne upute te im ne bi pošlo za rukom da repliciraju Listerove rezultate. Eminentni hirurg James Paget je napisao rad u The Lancet u kojem osuđuje Listerov rad. Čak je proces prskanja hirurškog pribora i odjeće karbolnom kiselinom dobio naziv “listerizacija” u pejorativnom smislu. 
 

U početku je ova praksa ismijavana, ali kada se vidjelo kako više pacijenata koji su ovako tretirani preživljala, postala je prihvaćena. Veoma važan trenutak za hirurgiju koja se bazirala na principima antiseptičnosti bilo je to što je Kraljica Viktorija shvatila značaj ove metode.

Lister je bio najbliži hirurg kraljičinoj rezidenciji u Škotskoj, pa je Kraljica Viktorija poslala po Listera da dođe drenirati veliki apsces koji joj je rastao ispod pazuha. Prije operacije, Listerov pomoćnik raspršio je karbolnu kiselinu sa strojem koji je Lister izmislio pod nazivom donkey engine po cijelom operativnom području, sterilizirajući ga, ali i slučajno poprskavši kraljicu u lice.

Zasigurno kraljici to nije bilo zabavno, ali ovo joj je na kraju spasilo život. I budući da mu je dopustila ovu operaciju, ona je na neki način dala svoj blagoslov antiseptičkim tehnikama i teoriji klica prema zadanim postavkama. Kraljica Viktorija je Listeru dodijelila i titulu barona.

Moderna medicinska praksa nastavlja slijediti Listerovo načelo da se rane moraju čuvati čistima od bakterija, iako je sterilizacija zamijenila većinu antiseptika. 

Njemu u čast sredstvo za ispiranje usta, antiseptik je dobio ime Listerine.