Šta znači ELISA? To je akronim od enzyme-linked immunosorbent assay (imunoesej u suštini) i predstavlja jednu od najvažnijih metoda biohemijske analize. Ovo ispitivanje koristi enzim u čvrstoj fazi za otkrivanje prisutnosti nekog specifičnog liganda (obično proteina) u tekućem uzorku koristeći antitijela usmjerena protiv proteina koji se mjeri.
Dakle, strani proteini (recimo “spike” proteini SARS-CoV-2) pobude imunološku reakciju našeg tijela da ono proizvodi antitijela. Ne zaboravite da su i sama antitijela proteini, što znači da ih možemo detektovati s ELISA. U ovisnosti o dizajnu, ELISA test može detektivati i antigene i antitijela, već šta nam u datom slučaju treba. Recimo, za dokazivanje toga da je neko imao COVID-19, mi ćemo ELISA testom tražiti antitijela koje je organizam proizveo na SARS-CoV-2 (tj. na neke proteine kapside virusa), a u drugim slučajevima možemo tražiti antigen – recimo toksin neke bakterije ili alergen.
To znači da je ELISA test na svaku posebnu tvar posebno dizajniran i ima poseban protokol koji pratite.
ELISA test također kvantificira koliko toga ima u uzroku (recimo u uzorku krvnog seruma). Tako možemo odrediti koliko su nam jaki titri antitijela nakon vakcinacije.
Ovo treba zapamtiti – ELISA test je visokospecifičan test koji detektuje i kvantificira peptide (kraći lanci aminokiselina, kraći od proteina), proteine (tako i antitijela), ali čak i hormone (koji su često upravo peptidi ili proteini).
Kod ELISA testiranja, antigen se mora imobilizirati na čvrstu površinu, a zatim složiti s antitijelom vezanim za enzim – otuda i naziv testa. Detekcija se provodi procjenom aktivnosti konjugiranog enzima inkubacijom sa supstratom, da se dobije mjerljivi proizvod. Najvažniji element strategije otkrivanja je visoko specifična biohemijska interakcija antitijelo-antigen.
ELISA se tipično izvodi na polistirenskim pločama s 96 “jažica” (ima ih i sa manje, ali i sa čak 384 jažice, pogledajte sliku kako to izgleda), koje će pasivno vezati antitijela i proteine.
Kada u uzorak koji ispitujemo dodamo specifična antitijela, ako u uzorku ima toga što želimo detektovati, antitijela će se vezati za tu tvar (antigen) i neće se pri ispiranju ELISA ploče isprati.
Upravo to vezanje i imobilizacija reagensa čini ove imunoeseje tako jednostavnom za dizajn protokola i izvedbu. Reaktanti ELISA imobiliziraju na površini mikroploče i to olakšava odvajanje vezanih materijala od nepovezanih materijala tokom ispitivanja. Sve što je nespecifično vezano se ispere i nestane, ostane samo ono što smo trebali. Postoje različiti protokoli ELISA za različite svrhe, ali princip im je isti, samo su optimizirani upravo za taj neki specifični protein.
Reakcija antigen-antitijelo je vidljiva kao promjena boje. Ponekad ova promjena nije vidljiva golim okom, pa koristimo spektrofotometar da je detektujemo i kvantificiramo.
