Descartes

René Descartes, rad Fransa Halsa iz 1648.
 





ego sum, ego existo, quoties a me profertur, vel mente concipitur, necessario esse veru

 
 
Naučnici su često skloni redukcionizmu: vole rastavljati stvari, pa onda iz tih dijelova indukcijom zaključiti nešto više, izvući neko pravilo koje vrijedi za više različitih slučajeva, nešto univerzalno iz pojedinačnog. Recimo, pokušavaju zaključiti šta to genija čini genijem, šta ga izdvaja iz ostatka populacije. Pokušavaju naći fizičku, anatomsku, fiziološku, genetičku osobinu koja je nekoga učinila tako posebnim, tako sjajnim umom. Recimo, naučnici su neko vrijeme bili opsjednuti Einsteinovim mozgom, brojeći giruse i sulkuse 
(vijuge i nabore) na Albertovom mozgu.
 

Ovih dana su opsjednuti mozgom René Descartesa, oca modernog, novovijekovnog skepticizma i jednog od očeva naučne metode. Međutim, do vremena kada su se naučnici zainteresirali za Descartesov mozak, ovaj dio njegovog tijela se odavno raspao i istrunuo. Zato su pribjegli CT skeniranju i 3D modeliranju i skenirajući Descartesovu lobanju, koja je, jelda, sačuvana, dobili su slike – 3D digitalni “otisak” njegovog mozga. Rad o ovome je objavljen u Journal of the Neurological Sciences, Volume 378, pod nazivom “The brain of René Descartes (1650): A neuro-anatomical analysis”. Rene Descartes, latiniziranog imena Renatus Cartesius, po čemu je i nastao pridjev “kartezijanski”, rođen je u Kraljevini Francuskoj 31. marta 1596. , a preminuo je u Kraljevini Švedskoj 11. februara 1650. Njegova lobanja se od 19. vijeka, tačnije od 1821. godina čuva u Nacionalnom prirodnjačkom muzeju/Musée de l’Homme u Parizu.

 
Descartesova lobanja, izvor: pinterest
 
 

Zanimljiva je i priča otkuda uopšte Descartesova lobanja. Naime, švedska kraljica Christina je pozvala Descartesa 1649. u Stockholm kako bi joj davao lekcije iz filozofije, međutim, nesretni filozof je 1650. preminuo u Švedskoj od upale pluća. Bio je sahranjen na Katoličkom groblju u Stockholmu. Međutim, 1666. Descartesovi posmrtni ostaci su ekshumirani i prebačeni u Pariz te je tu sahranjen po drugi put kod samostana Abbaye-Sainte-Geneviève. No, ne lezi vraže, u doba Francuske revolucije, njegovi ostaci su zbog napada revolucionara na samostan, prebačeni u Muzej francuskih spomenika i tamo su bili skriveni u jednom egipatskom sarkofagu. Onda, 1819. ovaj muzej se zatvorio, a gradski oci su odlučili da Descartesovo tijelo sahrane na groblju opatije Saint-Germain-des-Prés, groblju na kojem su tradicionalno bili sahranjivani Merovinzi. Tom prilikom je utvrđeno da ostacima nedostaje glava i još neki dijelovi. Samu lobanju velikog filozofa uspio je na aukciji otkupiti švedski naučnik Jacob Berzelius 1821. godine. Berzelius je potom utvrdio da Descartesova lobanja nikada i nije 1666. godine doputovala iz Stockholma u Pariz, nego da je švedski vojnik Isaac Plantsom, zadužen za čuvanje ostataka na putu od Švedske u Francusku u nekom trenutku oskrnavio truplo i zadržao glavu. 
 
U poređenju sa 102 mozga savremenih ljudi, Descartesov mozak je bio prilično normalan… osim… osim što je na njemu primijećen jedan isturen dio u području frontalnog korteksa, u dijelu za koji su prethodne studije sugerirale da je povezan sa našim načinom procesuiranja značenja riječi. 
 
3D otisak mozga Renéa  Descartesa dobiven CT skeniranjem njegove lobanje. Izvor: C. Philippe et al. Journal of the Neurological Sciences 378, (15 July 2017) © Elsevier B.V.
 
Šta znači postojanje te izbočine i da li ona zaista ima veze sa genijalnošću? Možda jednom otkrijemo. No, kako je sam Descartes negdje rekao, nije važno samo imati um, nego ga je i važno koristiti.