Max Born bio je njemački fizičar i matematičar, rođen 11. decembra 1882. godine u Wrocławu, koji je tada pripadao Njemačkom Carstvu, a danas je dio Poljske. On je jedan od najznačajnijih naučnika 20. vijeka i dobitnik je Nobelove nagrade za fiziku 1954. godine, koju je podijelio s Waltherom Botheom. Značajan je zbog svoje statističke formulacije ponašanja subatomskih čestica.
Bornova karijera obuhvata razdoblje značajnih naučnih otkrića, a njegov doprinos kvantnoj mehanici posebno se ističe. Studirao je na Univerzitetu u Göttingenu, gdje je stekao doktorat iz teoretske fizike 1907. godine. Nakon toga, Born je radio na raznim univerzitetima i institutima širom Evrope, sarađujući s poznatim naučnicima poput Alberta Einsteina i Maxa Plancka.
Jedno od najvažnijih Bornovih dostignuća bilo je formulisanje matematičkog formalizma kvantne mehanike. Godine 1926. zajedno s Wernerom Heisenbergom i Pascualom Jordanom razvio je matričnu mehaniku koja je predstavljala ključni korak prema razumijevanju ponašanja subatomske razine materije. Ova nova teorija zamijenila je klasičnu mehaniku i označila je revoluciju u fizici.
Born je posebno pridonio razumijevanju interpretacija kvantne mehanike. Njegovo otkriće, “Bornova pravila”, 1926. godine opisuje vjerovatnost nalaska čestica u određenom prostoru. Ta pravila omogućila su precizno predviđanje rezultata kvantnih eksperimenata i stvorila temelje za mnoga kasnija istraživanja u kvantnoj fizici.
Tokom svoje karijere, Born je ostvario i doprinose u drugim područjima fizike, uključujući elektrodinamiku i teoriju plazme. Za svoje značajne doprinose kvantnoj mehanici, Born je dobio Nobelovu nagradu za fiziku 1954. godine, zajedno s Waltherom Botheom.
Možda je manje poznato kako je kao mladi naučnik Born sarađivao sa Minkowskim i poslije s Fritzom Haberom. Sastanak s Fritzom Haberom u Berlinu 1918. godine doveo je do rasprave o tome kako se formira ionski spoj kada metal reagira s halogenom, što se danas naziva Born-Haber ciklus.
Born nije samo bio izuzetan naučnik, već je također pokazivao duboko razumijevanje društvenih i filozofskih pitanja. Bio je protivnik nacističkog režima u Njemačkoj i, zbog jevrejskih korijena, emigrirao je u Veliku Britaniju 1933. godine. Tokom Drugog svjetskog rata, Born je sarađivao na razvoju radar tehnologije, pridonoseći savezničkim naporima u ratu.
Nakon rata, Born se vratio akademskom radu i postao je profesor na Univerzitetu u Edinburghu. Nastavio je s radom do penzionisanja, ali je ostao aktivan u naučnoj zajednici. Umro je 5. januara 1970. godine u Göttingenu, Njemačka.
Max Born ostaje trajni simbol kvantne mehanike i njezine revolucije u našem razumijevanju mikrosvijeta. Njegov doprinos nauci i njegova predanost vrijednostima naučnog istraživanja ostavili su neizbrisiv trag u istoriji fizike.
Fun fact: najpoznatija unuka Maxa Borna je Olivia Newton-John, poznata australska pjevačica i glumica. Olivia Newton-John rođena je 26. septembra 1948. godine u Cambridgeu, Engleska, kao kći Irene Born, kćeri Maxa Borna, i Brina Newton-Johna. Olivia Newton-John postala je globalna zvijezda zahvaljujući svojoj uspješnoj muzičkoj i glumačkoj karijeri, s hitovima kao što su “Physical”, “Hopelessly Devoted to You” i “Summer Nights”. Najpoznatija je po ulozi Sandy u kultnom filmu “Grease” iz 1978. godine, u kojem je glumila s Johnom Travoltom. Njena karijera u muzici i filmu donijela joj je brojne nagrade i priznanja.
