Jabuka, voće koje većina nas svakodnevno konzumira, ima bogatu istoriju i kompleksnu naučnu pozadinu. Latinski naziv za domaću jabuku je Malus domestica, a pripada porodici ruža (Rosaceae). Ova porodica uključuje i druge voćke poput krušaka, trešanja, višanja, nektarina, kajsija, badema, breskvi i šljiva. Jabuka je jedna od najstarijih kultivisanih biljaka, s dokazima o njenom uzgoju koji datiraju još iz doba neolita, prije oko 10.000 godina.
Istorija uzgajanja jabuka
Istorijski zapisi pokazuju da su prve jabuke uzgajane u centralnoj Aziji, u oblasti današnjeg Kazahstana, gdje i danas raste divlja vrsta jabuke Malus sieversii, koja se smatra pretkom svih modernih sorti. Putem trgovine i migracija, jabuka je dospjela u Evropu i Mediteran, gdje su Rimljani i Grci razvili prve metode uzgajanja i kalemljenja, čime su doprinijeli širenju različitih sorti širom Evrope. Ovo voće se toliko dugo uzgaja da nije neobično da se spominje u Bibliji, i Ilijadi doduše kao jabuka razdora i jabuka koju je Eva ponudila Adamu. Mada, istovremeno, jabuka je oduvijek u narodu bila cijenjena i kao zdravo jelo i lijek.
Karlo Veliki je naredio sađenje jabuke u njemačkim zemljama oko 800. godine. Do 1600. bilo je već poznato oko 200 sorti jabuke.
U novije vrijeme, sa razvojem nauke i genetike, stvoreno je na stotine sorti koje se razlikuju po ukusu, veličini, boji i otpornosti na bolesti. Postoji i genetički modificirana jabuka (Arctic apple), koja ne smeđi na zraku. Kod nje je metodama genetičkog inženjeringa utišana, smanjena produkcija enzima polifenol oksidaze koji normalno djeluje tako da plod postaje smeđ na zraku. Ove jabuke nisu dostupne kod nas.
Hemija ploda jabuke
Plod jabuke je prava riznica hranljivih materija i jedinjenja koja pozitivno utiču na zdravlje. Jabuke su bogate vlaknima, vitaminom C, i antioksidansima poput flavonoida. Hemijski sastav jabuke uključuje šećere kao što su fruktoza, glukoza i saharoza, koji jabuci daju prirodnu slatkoću. Osim toga, jabuka sadrži i jabučnu kiselinu, koja doprinosi osvježavajućem, blago kiselom okusu ovog voća.
Jedna od ključnih karakteristika jabuke je njena aroma, koja potiče od složenih isparljivih jedinjenja. Više od 250 isparljivih supstanci identifikovano je u jabukama, a među najvažnijima su esteri, alkoholi i aldehidi. Na primjer, ester etil 2-metilbutanoat odgovoran je za prepoznatljiv miris zelenih jabuka. Ova složena hemija arome ne samo da utiče na ukus već i na našu percepciju kvaliteta jabuke, čija aroma varira od trpke, kiselkaste, preko brašnaste do slatke.
Jabuke sadrže i preko 25 aldehida, među kojima su i heksanal, trans-2 heksenal i butanal. Drugim riječima, sve oko nas je hemija i nema mjesta za hemofobiju.
Kao i šljiva, plod jabuke je bogat pektinima, koji u crijevima djeluju kao spužva, upijajući vodu i poboljšavajući rad crijeva.
Zanimljivost: Fun Fact
Zanimljiv je podatak da jabuke plutaju u vodi. Razlog za to leži u činjenici da oko 25% zapremine jabuke čini vazduh, što omogućava da ovaj plod ostane na površini kada ga stavite u vodu.
Jabuka je mnogo više od običnog voća. Njena istorija, hemijski sastav, i široka raznolikost sorti čine je fascinantnim objektom proučavanja. Od voćnjaka centralne Azije do modernih laboratorija, jabuka je prešla dug put, ostajući pri tom omiljeno voće milijardama ljudi širom svijeta. Bilo da je jedete svježu, u kolaču, ili kao dio soka, sljedeći put kada uzmete jabuku, sjetite se da držite u ruci pravi naučni i biohemijski dragulj.
