Q groznica nije bolest koju je tek tako lako preležati, simptomi mogu biti i ozbiljniji, ali je zapravo vjerovatnost da se neko zarazi prilično ograničena i najveća je među ljudima koji se bave stokom – veterinarima i uzgajivačima.
Povodom informacije da je 5 studenata Veterinarskog fakulteta inficirano/bilo izloženo uzročniku Q groznice, zamolila sam dr. Teufika Goletića i dr. Adisa Softića da objasne šta je to Q groznica, kako se prenosi i koji su simptomi kod ljudi. Tekst koji slijedi je njihov.
Q groznica
Općenito
Q groznica je bolest koju uzrokuje bakterija Coxiella burnetii. Ova bakterija prirodno inficira neke životinje, prvenstveno domaće preživare: koze, ovce i goveda. Bakterije C. burnetii se obično lokaliziraju u reproduktivnom traktu domaćih životinja, te se, u najvećem broju mogu pronaći u plodnim ovojnicama (i do 109/g) amnionskoj tekućini i placenti, ali i u urinu, fecesu/izmetu i mlijeku zaraženih životinja. Ljudi i osjetljive vrste životinja se mogu inficirati udisanjem aerosola, odnosno čestica prašine patogenom kontaminiranog biološkog materija (urin, feces, mlijeko, plodne ovojnice) te putem vektora (krpelja). U humanoj populaciji Q groznica u većini slučajeva protiče asimptomatski (prema nekim procjenama u oko 60% slučajeva), a kliničku formu bolesti prate simptomi slični gripi uključujući povišenu tjelesnu temperaturu (i do 40,5 °C), groznicu, umor i bolove u mišićima.
Transmisija/prenošenje bolesti
Bolest se prenosi primarno direktnim kontaktom sa oboljelom životinjom (npr. dodirivanje, lizanje, stručni zahvati) i njenim izlučevinama, kompetentnim vektorima, a indirektno i kontaktom sa kontaminiranim materijalom i opremom. Dodatno, ljudi se mogu inficirati konzumiranjem kontaminiranog, nepasteriziranog mlijeka i mliječnih proizvoda te . Rijetko, Q groznica se može prenijeti transfuzijom krvi, transplacentarno s majke na fetus, te seksualnim kontaktom.
Osobe u riziku od infekcije Q groznicom
Određena zanimanja imaju, kao što to pokazuju i podaci CDC-a, povećan rizik od izlaganja C. burnetii (i do 20%), uključujući veterinare i uzgajivače stoke/farmere, radnike u klaonicama i industriji prerade mlijeka i mesa te istraživače (pogotovo u terenskim uslovima).
Simptomi bolesti kod ljudi
Akutna forma bolesti
Otprilike u 4 od 10 ljudi inficiranih bakterijom C. burnetii razviti će se klinički oblik bolesti. Bolest se obično razvije 2-3 sedmice nakon izlaganja bakteriji. Znakovi i simptomi akutne Q groznice mogu uključivati:
- · povišenu tjelesnu temperaturu (i do 40,5 °C)
- · umor i opštu slabost
- · glavobolju
- · noćno znojenje
- · bolove u mišićima
- · mučnina, povraćanje ili proljev
- · bolovi u stomaku
- · neproduktivan kašalj
- · bol u prsima
Simptomi mogu biti blagi ili teški. U teškoj kliničkoj formi bolesti vrlo česta su zapaljenja pluća (pneumonia) ili jetre (hepatitis).
Žene koje su zaražene tijekom trudnoće izložene su riziku od pobačaja, rađanja mrtve novorođenčadi, prijevremenog poroda ili niske porođajne težine djeteta.
Hronična forma bolesti
Vrlo mali postotak ljudi (manje od 5% od 100 oboljelih) razviju ozbiljniju infekciju koja se naziva hronična Q groznica. Hronična Q groznica razvija se sedmicama ili godinama nakon akutne infekcije. Osobe s hroničnom Q groznicom često, ali ne i isključivo, razviju infekciju jednog ili više srčanih zalistaka (endokarditis). Osobe s endokarditisom mogu osjetiti noćno znojenje, umor, otežano disanje, gubitak težine ili oticanje ektremiteta.
Simptomi bolesti kod životinja
Prirodno zaražene životinje koje nisu gravidne, uključujući domaće preživare, ne pokazuju simptome bolesti, odnosno bolest u takvih životinja obično ima subklinički tok. Međutim, jedna nedavna studija spominje mogućnost respiratornih i probavnih smetnji pri uzgoju jaradi. Eksperimentalno zaražene ovce i goveda pokazuju simptome groznice, anoreksije te blage respiratorne znakove (npr. blagi kašalj, rinitis, ubrzano disanje). Zavisno od infektivne doze, eksperimentalno inficirani konji pokazivali su groznicu (mala infektivna doza), ali i simptome respiratorne infekcije, konjunktivitis, kao i gastrointestinalne smetnje (akutni gastritis, enteritis). Eksperimentalno zaražene mačke imale su kratku, samoograničavajuću febrilnu bolest s nespecifičnim simptomima (letargija, anoreksija).
Budući da C. burnetti ima izražen tropizam prema placenti, ne iznenađuje činjenica da su u preživara praktično jedini klinički značajni simptomi u pravilu ograničeni na gravidne životinje. Kod takvih životinja manifestni su pobačaji, mrtvorođenačad, preuranjeni partusi te rađanje avitalnog potomstva. Reproduktivni gubici mogu imati masovni karakter u stadima ovaca i koza, dok su kod goveda pobačaji uglavnom sporadični. U kliničkom smislu važno je istaći da se većina pobačaja događa u visokom graviditetu, najčešće u njegovom trećem trimestru te stoga ne iznenađuje i utvrđena epidemiološka veza između infekcije bakterijom C. burnetii i endometritisa/metritisa ili neplodnosti goveda i ovaca.
Anoreksija, depresija, agalakcija i retencija fetalnih ovojnica također se javljaju u životinja, ali su oni rijetki. C. burnetii također se navodi kao uzročnik reproduktivnih gubitaka kod konja, mačaka, pasa, vodenih bizona, crvenih jelena, vodenog konja, antilopa i gazela.
