Naučnici su nekada mislili da je mozak ograđen od ostatka imunološkog sistema tijela, kao da je u nekom „zapečaćenom“ kutku, ali ta se slika mijenja. Kako sve više dokaza sugeriše, postoji jedinstveni imunološki sistem mozga.
Kontrola granica mozga zapravo dopušta da imunološke stanice iz drugih dijelova tijela pređu u membrane ispunjene tekućinom koje okružuju ovaj organ. Zatim postoji glimfatični sistem mozga – njegov sopstveni limfni sistem. I naposlijetku, otkrivene su i posebne imunološke ćelije koje se stvaraju u koštanoj srži lobanje. One su izgleda osjetljivije od normalnih imunoloških ćelija. Naučnici sada istražuju kakvu ove i druge vrste imunoloških ćelija u mozgu igraju ulogu u borbi protiv bolesti i kako se mogu iskoristiti u liječenju.
Prvi podaci, iz ranih devedesetih, da mozak ima svoj imunološki sistem te da su određeni makrofagi i T limfociti pri povredi nerva „štitili“ neuron i pomagali oporavak, bili su dočekani sa skepsom. No sa otkrićem glimfatičkog sistema, koji ima sposobnost uklanjanja toksina iz mozga, stvari se počinju mijenjati. U časopisu Science u julu 2021. biva objavljen rad pod naslovom „Skull and vertebral bone marrow are myeloid cell reservoirs for the meninges and CNS parenchyma“.
„Granice centralnog nervnog sistema (CNS) su naseljene mijeloidnim stanicama iz susjednih niša koštane srži, strateški postavljene za opskrbu urođenih imunoloških stanica u homeostatskim i patološkim uslovima. Ovi nalazi zahtijevaju reinterpretaciju infiltracije imunoloških stanica u CNS tokom ozljede i autoimunosti i mogu poslužiti budućim terapijskim pristupima koji koriste meningealne imunološke stanice“, pišu autori. Imunološke stanice migriraju iz koštane srži lobanje i u moždane ovojnice, a preko cerebrospinalne tekućine dobijaju signalne molekule koje se stvaraju u slučaje neke upale i ozljede.
Čini se da su ove imunološke ćelije nježnije od svojih saplemenika u ostatku tijela – odnosno, više su vezani za funkciju regulacije nego za borbu.
U mozgu su pronađeni i B limfociti koji također nastaju u koštanoj srži lobanje. Ali ovi svi limfociti moraju biti vrlo pažljivo selektirani da ne izazovu autoimunu bolest, koja bi, ako se desi u mozgu, mogla biti fatalna.
Uz te tolerantne B limfocite nastale u koštanoj srži lobanje, naučnici su također otkrili populaciju B ćelija koje dolaze u moždane ovojnice iz krvi. Ove B ćelije iz krvi nisu „uvježbane” da ignorišu normalne proteine centralnog nervnog sistema. Neke od tih ćelija mogu pogrešno prepoznati bezopasne proteine CNS-a kao strane i proizvoditi antitijela protiv njih. Broj ovih B limfocita iz krvi raste s godinama, dajući naznaku zašto je rizik od neuro-imunih stanja veći kod starijih ljudi.
Poznavanje neuroimunologije mozga bi moglo pomoći u shvatanju neurodegenerativnih oboljenja, ali i omogućiti podmlađivanje nervnog sistema možda jednom u budućnosti.
Još:
Guardians of the brain: how a special immune system protects our grey matter
