Do avgusta 2022. godine 70 žena je bilo u svemiru, od ukupno 621 osobe koje su bile u svemiru. U svemir su išle žene iz Rusije i SSSR, iz SAD, Kine, Francuske, Italije, Japana, Južne Koreje te žene iranskog i indijskog porijekla. Ko su te astronautkinje?
Vjerovatno je najpoznatija žena u svemiru sovjetska kosmonautkinja Valentina Vladimirovna Tereškova. Ona ne samo da je prva žena u svemiru, nego je i prva (i jedina) žena koja je bila sama u svemiru i najmlađa žena u svemiru – kada je lansirana misija Vastok (rus. Bostoк) 6, 16. juna 1963. godine, Valentina je imala 26 godina. U Rusiji ima status narodnog heroja, a i dan-danas, u svojoj 82. godini, je politički aktivna kao član Dume. Bila je tekstilna radnica, ali se bavila padobranstvom iz hobija, što je bilo ključno za njen odabir u programu selekcije za kosmonaute.
Devetnaest godina nakon Tereškove, Sovjeti ponovo šalju ženu u svemir, Svjetlanu Jevgenijevnu Savickaju, u misiji Sajuz (eng. Soyuz, rus. Союз) T-5, 19. jula 1982. Svjetlana je prva žena koja je obavila aktivnost u otvorenom svemiru, prva žena u svemirskoj stanici i prva žena koja je imala dvije aktivnosti u otvorenom svemiru, nakon njene druge misije Sajuz T-12, 17. jula 1984.
Zatim, od 1983. slijedi čitav niz Amerikanki u svemiru: prva je bila Sally Ride, po profesiji fizičarka i inženjerka. Manje je poznato da je Sally imala i diplomu engleskog jezika. Za astronauta je aplicirala vidjevši oglas u studentskom časopisu Stanforda i na kraju je uspjela ući u 35 kandidata od 3000 prijavljenih. Postaće član svemirske šatl misije – sedme po redu, a druge misije Challenger programa (STS-7), koja je lansirana 18. juna 1983. Još je jednom bila član Challenger misije i to u oktobru 1984. – STS-41-G. Bila je i CapCom – komunikator za druge astronaute u misijama. Inače, ona je i prva LGBTQ osoba u svemiru. Zbog toga što je žena, često su joj postavljana pitanja kako let u svemir utječe na njen reproduktivni sistem, što niti jedan astronaut-muškarac nije doživio.
1984. u oktobru, upravo na drugoj misiji Sally Ride, STS-41-G, Kathryn Sullivan postaje prva Amerikanka koja je obavila „svemirsku šetnju“ – izlazak u otvoreni svemir (EVA).
Posebno mjesto u našim srcima zauzeće članovi posade STS-51-L, space shuttle Challenger misije koja je završila tragično: 73 sekunde nakon lansiranja, 28. januara 1986. u eksploziji je stradalo svih 7 članova posade, a među njima su bile i dvije žene. Bile su to Judith Resnik, astronautkinja, koja je tada imala 36 godina, i Christa McAuliffe, astronaut-nastavnica koja je trebala biti prvi civil u svemiru u programu Teacher in Space Program. Christa je postala astronuat između 11 000 ljudi koji su se prijavili za ovaj program.
Judith Resnik i Christa McAuliffe |
Još su dvije žene stradale u svemirskim programa, u nesreći misije Columbia, 16. januara 2003. godine: Amerikanka indijskih korijena Kalpana Chawla i Laurel B. Clark.
Prva Afroamerikanka u svemiru će postati Mae Jemison, 12. septembra 1992.
Jedna od najpoznatijih astronautkinja svakako je Marsha Ivins, koja je učestvovala na čak 5 misija. Poznata je kao promotor nauke i istraživanja svemira i rado se odaziva na pozive ambasada SAD širom svijeta na gostovanja. Učestvovala je i u razmjenama američkih astronauta sa sovjetskom stanicom Mir (1997. godine na misiji STS-71 Atlantis). Ukupno je 50 Amerikanki do sada bilo u svemiru.
Helen Sharman 1991. postaje prva Britanka u svemiru, a nakon nje će Kanada poslati Robertu Bondar (1992.) i Julie Payette (1999.). Claudie Haigneré postaje prva Francuskinja u svemiru 1996. a 2008. Yi-So-yeon prva žena iz Južne Koreje (misije Soyuz/Sajuz na Internacionalnoj svemirskoj stanici-ISS). Iste godine Peggy Whitson postaje prva žena-komandant Internacionalne svemirske stanice.
Naoko Yamazaki |
Naoko Yamazaki će postati prva Japanka u svemiru 2010. Yamazaki je te godine učestovala u misiji STS-131, koja će ostati upamćena kao misija sa najviše žena: na misiji je bilo 7 članova posade, od kojih 3 žene. Pored Yamazaki, tu su bile i Dorothy Metcalf-Lindenburger te Stephanie Wilson.
Sunita Williams je američka astronautkinja slavensko-indijskih korijena. Njena prabaka, Marija Bohinjec, rođena je u mjestu Leše u Sloveniji, a imigrirala je u SAD 1891. Ima BA u fizici, MA iz inženjerstva na MIT, te čin kapetana, mornarički je pilot i učestvovala je u operacijama u Persijskom zalivu. Boravila je na Ekspedicijama 14 i 15 na ISS.
Sunita Williams |
Kina lansira svoje vlastite svemirske misije, ne oslanjajući se ni na Rusiju ni na SAD. Na kineskoj misiji Shenzhou 9, lansiranoj 16. juna 2012. bila je Liu Yang, a na Shenzhou 10, lansiranoj 13. juna 2013. nalazila se Wang Yaping.
Nakon dužeg zatišja, Jelena Olegovna Serova postaje prva Ruskinja koja je posjetila ISS u septembru 2014. a nedugo nakon nje u svemir odlazi i prva Italijanka, Samantha Christoforetti.
Trenutno je u orbiti na ISS Christina Koch, lansirana 14. marta 2019. sa Soyuz MS-12. Njen boravak u svemiru je produžen do februara 2020. godine, što bi značilo da ona u svemiru treba provesti 335 dana. To bi bio najduži kontinuirani boravak jedne žene u svemiru.
Tekst je u drugačijoj formi objavljen prvo na Glas Amerike.