Kada NASA kaže da su (ponovo) našli neku planetu nalik na našu Zemlju, to ne treba shvatiti bukvalno – da su našli novu „blue marble” planetu. Šta su to egzoplanete? To je zapravo naziv za bilo koju planetu koja se nalazi van našeg, Sunčevog (Solarnog) sistema. Prefiks “egzo” znači “izvan”.

 
Naime, bar nekoliko puta godišnje jave da su našli Zemlju 2.0. računajući na činjenicu da se vijesti iz nauke brzo zaboravljaju. Jednom su otkrili planetu veličine Neptuna za koju astronomi smatraju da na njoj ima vode. To bi mogao biti znak da tamo negdje postoje i planete veličine Zemlje na kojima postoji život. U januaru ove godine potvrđeno je postojanje još osam egzoplaneta – Kepler 438b, Kepler 442 i još nekoliko Keplera. I svaki put kažu da su to planete “the most Earth-like”. 

Egzoplanete su zapravo sve one planete koje naučnici otkrivaju van Sunčevog sistema. Otkrivaju ih ponajviše Kepler svemirskim teleskopom te mnoge od ovih planeta i imaju designaciju “Kepler – neki broj i slovo”. Sada se egzoplanete otkrivaju na različite načine – pomoću tranzita, TESS (čitajte niže) ali i drugim metodama, o čemu više možete naći na stranicama NASA-e.

 

23. jula 2015. godine, iz NASA-e su saopštili kako su našli novu egzoplanetu te još 12 mogućih “naseljivih” planeta. Naime, analiza podataka svemirskog teleskopa Kepler u toku četiri godine koju su radili istraživači iz NASA-e, Seti instituta te nekoliko univerziteta, pokazala je postojanje nekih egzoplaneta za koje se do sad nije znalo. Ova zadnja otkrivena se nalazi u našoj galaksiji, dobila je ime Kepler 452b i kruži oko zvijezde koja je slična našem Suncu.

Kada naučnici kažu “Zemlja 2.0”, oni misle na planetu koja je plus-minus koju milijardu stara kao naša Zemlja, koja kruži oko zvijezde reda otprilike kao naše Sunce – ne veća, koja se nalazi u tzv. “naseljivoj zoni” – ni preblizu ni predaleko od zvijezde, koja je plus-minus koju hiljadu kilometara kao Zemlja u prečniku i na kojoj godina traje otprilike kao na Zemlji. 

 
Ova naseljiva zona (habitable zone) ima još jedan naziv – ,,Goldilocks zone” prema Zlatokosoj iz  priče „Zlatokosa i tri medvjeda“ (Zlatokosa je na engleskom Goldilocks). Naime, u toj priči, Zlatokosa traži sredinu – neće pojesti kašu od meda ako je prevruća ili prehladna. Upravo su takve i planete u Goldilocks zoni – ni prevruće ni prehladne.

 

 

 

 

 

Astronomi pokušavaju suziti potragu za Zemlji sličnim planetama, tako što isključuju sve one planete koje su 2 ili više puta veće od naše planete, odnosno, planete reda veličine jednog Jupitera ili Saturna. 

Zatim posmatraju da li planeta orbitira u tzv. „Goldilocks zone” odnosno, naseljivoj zoni koja podrazumijeva da je udaljenost od matične zvijezde takva da ne bude  ni pretoplo ni prehladno.

Dijametar Zemlje je 12 742 km, a dijametar planete Kepler 452b je oko 20 000km, što će reći da je oko 60% veća nego Zemlja. 

Godina na Zemlji traje 365 dana (ok, 365,25 dana), a na Kepleru 452b traje 385 dana.

I da – Kepler 452b je starija od Zemlje svega 1.5 milijardu godina, masivnija je 5X od Zemlje, gravitacija joj je od Zemljine jača 2X, planeta je 20% svjetlija od Zemlje i dobiva 10% više energije od svog Sunca nego Zemlja. Kepler 452b je planeta koja je odavno ušla u svoju stakleničku fazu i sva voda koja se potencijalno nalazila na planeti je isparila bespovratno ostavivši pustoš. Naučnici smatraju, da će naša planeta “stariti” kao Kepler 452b i da je za milijardu godina čeka ista sudbina – povećanje prečnika i nestanak vode usljed povišenja temperature.


Ono zbog čega su iz NASA-e rekli da je Kepler 452b „najpribližnija Zemlji” je stoga što ova planeta orbitira oko zvijezde klase G, koja je po veličini slična našem Suncu, dok druge egzoplanete orbitiraju oko planeta M i K klase, koje su manje i slabije od Sunca.

 

 

Image credit: NASA/JPL Caltech
 

Nalazi se 1400 svjetlosnih godina od Zemlje, što je čini jednom od egzoplaneta najbližih Zemlji.

Kepler 452b prolazi ono što bi Zemlju trebalo snaći za nekih više od milijardu godina te je stoga model starenja Zemlje. Planete, kada stare, povećavaju svoj dijametar, šire se i zato je Kepler 452b veći od Zemlje.

 

Od 1988., kada je otkrivena prva egzoplaneta, astronomi ne obustavljaju lov na nove planete van Sunčevog sistema. Predstavu o broju takvih planeta imamo zahvaljujući NASA-inom Kepler svemirskom teleskopu. Ovaj teleskop posmatra eventualna zamračenja na zvijezdama, koja nastaju prolaskom planete ispred zvijezde.

 

 

Svemirski teleskop Kepler
 

 

Međutim, teleskop Kepler je zasigurno previdio neke slabe signale, tako da postoji mnogo egzoplaneta koje nisu otkrivene. Poslije su, 2018. godine, naučnici lansirali i teleskop TESS, koji je mnogo pomogao u otkrivanju još više egzoplaneta. TESS lovi tranzite, sjene koje bi potencijalne egzoplanete pravile periodično kada zaklone svjetlost. TESS je skraćenica od Transiting Exoplanet Survey Satellite i traži egzoplanete koristeći tranzitnu metodu u području 400 puta većem od onog pokrivenog misijom Kepler. Primarni cilj misije TESS-a je istražiti najsjajnije zvijezde u blizini Zemlje za tranzitne egzoplanete. Satelit TESS koristi niz kamera širokog polja za snimanje 85% neba. S TESS-om je moguće proučavati masu, veličinu, gustoću i orbitu velike skupine malih planeta, uključujući uzorak stjenovitih planeta u nastanjivim zonama njihovih zvijezda domaćina.
Danas se razvijaju metode otkrivanja egzoplaneta koje su višestruko osjetljivije nego Kepler. Kada se potraga za ovakvim planetama proširi na još veći dio galaksije Mliječni put, postajemo svjedoci fantastičnog nebeskog mozaika. Tu će mnogo doprinijeti i novi svemirski teleskop James Webb.
 
Ljudi su oduvijek bili znatiželjni da saznaju šta to postoji izvan svijeta koji poznaju. Zato smo mi vrsta koja istražuje i stvara.
 

Vjerovatnoća da nismo sami u svemiru postaje veća, ali je i veća vjerovatnoća da ovi svjetovi ne komuniciraju sem ako negdje neko ne posjeduje mnogo naprednije tehnologije od naših.