Irvasi ili sobovi (Rangifer tarandus), koji su nam poznati kao životinje koje vuku saonice Djeda Mraza, suočavaju se s izazovima u zahtjevnoj arktičkoj zimi. Tokom kratkog sjevernog ljeta, sobovi neprestano pasu, akumulirajući masne rezerve ključne za predstojeće hladne i tamne mjesece kada će i sunčeva svjetlost i hrana postati izrazito ograničeni. No, pored toga što su skoncentrisani na pasenje i preživanje, ipak nađu dovoljno vremena i za san.
Neuroznanstvenica Melanie Furrer s Univerziteta u Zurichu i njeni saradnici istraživali su ovu intrigantnu pojavu. Suprotno njihovoj početnoj hipotezi da sobovi možda nadoknađuju ljetni manjak sna snom u toku zime, istraživači su otkrili jedinstvenu strategiju. Umjesto mijenjanja svojih obrazaca spavanja, sobovi pokazuju sposobnost preživanja i spavanja istovremeno, efikasno štedeći vrijeme tokom ljeta. Furrer objašnjava da su se sobovi prilagodili na multitasking, omogućujući im odmor dok hrane svoja tijela.
Praćenjem aktivnosti mozga sobova, Furrer i njen tim primijetili su da životinje mogu spavati dok stoički preživaju – proces ključan za probavu biljaka bogatih celulozom. Studija objavljena u časopisu Current Biology pod naslovom “Reindeer in the Arctic reduce sleep need during rumination” otkrila je da sobovi spavaju dok preživaju.
Sobovi, poput drugih preživača, konzumiraju biljke bogate celulozom koje zahtijevaju složenu probavu. Proces uključuje gutanje hrane, prenošenje između želuca gdje korisni mikroorganizmi pomažu u razgradnji, te vraćanje u usta da ponovo prežvaću tu hranu.
Kako bi provjerili spavaju li zaista dok preživaju, Furrer i njezin tim koristili su neinvazivnu elektroencefalografiju (EEG) na četiri odrasle ženke evroazijskog tundarskog soba u zatočeničkom stadu u Norveškoj. Pratili su životinje četiri uzastopna dana tokom ljetnog i zimskog solsticija, kao i jesenjeg ekvinocija. Iznenađujuće, sobovi su pokazali konzistentne obrasce spavanja bez obzira na promjenjive uslove svjetlosti i dostupnost hrane, sugerišući unutarnju regulaciju njihove potrebe za snom.
Studija je također otkrila da što više vremena sobovi provode preživajući, to su odmorniji. EEG zapisi mozga otkrili su razlog: tokom preživanja, moždani valovi sobova slični su onima tokom ne-REM sna. Ali da li zaista i odmaraju?
Dok preživaju, sobovi pokazuju ponašanja koja su sličnija očekivanim ponašanjima tokom spavanja. Na primjer, stajali su ili sjedili tiho i nisu reagovali na smetnje, poput susjednih sobova koji se gibaju, kako bi to činili dok su budni. Susjedna životinja koja ustaje ili sjeda privukla bi pažnju sobova samo 25 posto vremena tokom preživanja, u poređenju s 45% kada su potpuno budni, pokazalo je istraživanje, a samo 5% kada su životinje bile potpuno uspavane. Ova studija naglašava iznenađujuću prilagodljivost sobova, demonstrirajući njihovu sposobnost učinkovitog kombinovanja sna i ključnih aktivnosti tokom zahtjevnih arktičkih uslova.
