Naučnici već godinama pokušavaju razviti nešto što bi bilo univerzalna vakcina protiv gripe.
Današnje vakcine protiv gripe se prave sezonski i to tako da se na osnovu procjena više centara za gripu dođe do preporuke koje bi to viruse trebala sadržavati sezonska vakcina.
Dvije posljednje sezone, vakcine protiv gripe za sjevernu hemisferu su tetravalentne, a prijašnjih sezona su bile trovalentne. To znači da sadrže tri do četiri soja virusa gripe, a koji su klasificirani u grupe A i sojeve grupe B. Recimo, u sezoni 2020/2021, to su dva soja influence tipa A (H1N1 i H3N2) te dva soja influence tip B (sezona 2020/2021 to su A/Brisbane, A/Kansas, B/Maryland i B/Phuket).
Problem s virusom gripe je to što postoji velik broj sojeva i tipova virusa koji iz sezone u sezonu mutiraju. I svake sezone naučnici stvaraju cjepiva protiv gripe tako što pokušavaju predvidjeti koji će soj virusa “biti aktuelan” tekuće sezone. Naravno, ta metoda ne mora biti 100% tačna – zbog te činjenice se može dogoditi da neko ko je cijepljen protiv gripe ipak oboli, jer je, jednostavno, bio zaražen onim sojem protiv kojeg nije bio imuniziran.
Međutim, naučnici žele da razviju nešto što bismo mogli nazvati ” univerzalna” vakcina protiv gripe.
Naučnici su se usmjerili na protein zvani hemagglutinin koji se nalazi na površini virusa gripe H1N1. Ovaj protein se sastoji iz dva dijela – površinskog, koji se mijenja od soja do soja, i “osnove” koja je ista za sve sojeve.
 |
| Izvor: ScienceMag |
Naš organizam tj. naš imunološki sistem uglavnom stupa u kontakt s tim površinskim dijelom, “glavom” ovog proteina. Međutim, ako bismo mogli razviti antitijela za ovaj nepromjenljivi dio hemagglutinina, bili bismo korak bliže univerzalnoj vakcini protiv gripe. Kako taj dio proteina nije promjenljiv, a varijabilni dio proteina se učini nevažnim, tako je moguće razviti vakcinu koja bi pružila imunitet protiv širokog spektra tipova virusa gripa jer je aktivator imunološke reakcije (antigen, u ovom slučaju jezgra proteina omotača virusa) isti kod svih sojeva.
Još 2014. je bilo studija koje su pokazale put ka uniiverzalnoj vakcini protiv gripe, fokurisajući se na osnovu hemagglutinin proteina, poput ove objavljene u Nature Medicine.
Međutim, stvoriti antitijela na osnovu hemagglutinina (HA) je teže nego što možete pretpostaviti. Naime, memorijske stanice imunološkog sistema izgrađene tijekom života nakon infekcija gripom toliko snažno reaguju na očuvano područje “glave” HA da taj odgovor nadjačava proizvodnju antitijela protiv osnove proteina. Neki su naučnici pokušali napraviti vakcine protiv gripe koja sadrže samo osnovu HA, ali ovaj je fragment vrlo nestabilan.
Da bi zaobišli ovaj problem, Florian Krammer, voditelj ovog istraživanja i njegov tim napravili su ono što nazivaju himernim HA proteinom, koji povezuju očuvanu osnovu proteina s neobičnim glavama koje su potpuno nove za ljudski imunološki sistem i ne pokreću memorijske stanice imunološkog sistema. Svoje rezultate su objavili u Nature Medicine u radu pod naslovom “A chimeric hemagglutinin-based universal influenza virus vaccine approach induces broad and long-lasting immunity in a randomized, placebo-controlled phase I trial” početkom decembra 2020.
Na ovaj njihov način stvaraju se samo niske razine antitijela protiv glave HA proteina, što omogućava dominiranje snažnog novog imunološkog odgovora na osnovicu HA proteina. U osnovi, vršak himernog HA proteina postoji samo radi stabilizacije osnove. Ovakvom mimikrijom se imunološki sistem tjera da stvara odgovor na onaj nepromjenljivi dio proteina HA virusa gripe.
Pokušaji univerzalne vakcine protiv gripe su već testirani na životinjama, a sad su počele i studije na ljudima. U ispitivanju je 51 sudionik primio različite vakcine, a njihova antitijela upoređena su s onima od 15 ljudi koji su dobijali placebo. Naučnici izvještavaju da je jedna injekcija vakcine s himernim HA inaktiviranim virusima izazvala izuzetno visoke titre antitijela na osnovu HA proteina.
Krammer kaže da bi im trebalo oko dvije godine da razviju vakcinu – da prođu ostale faze kliničkih ispitivanja i potencijalnu registraciju.
